Mailen via mail@eijkemans.com. Inschrijven of uitschrijven, en zeer onregelmatig bloggen, via deze link. Prettig nieuws voor de plaatjes-liefhebbers: de foto's zijn klikbaar!

13 juli 2007
Ik heb ze gevonden! Met veel plezier kan ik melden dat de beker voor Het Meest Vriendelijke Volk op Aarde naar de Tibetanen gaat. Werkelijk, het is gewoon een genot om met deze mensen te maken te hebben. Altijd vrolijk, altijd plezier, en met zeer veel compassie voor andere mensen. Bewonderenswaardig! Want wat dit volk is aangedaan door het Chinese regime, daar lusten de honden geen brood van. Ik wist wel dat het erg was, maar niet dat het zo erg was.

Laten we eerlijk zijn: voor de Cinese inval was er in Tibet ook niet echt vrijheid voor de bevolking. Het was een vrij feodale samenleving waar principes als lijfeigenschap en horigheid meer regel dan uitzondering waren. In 1950 viel het Chinese Volksbevrijdingsleger met 300.000 soldaten Tibet binnen. Het Tibetaanse leger (4.000 man) maakte geen enkele kans. De 'bevrijding' van Tibet was begonnen, onder toeziend oog van de wereld die vanwege de angst voor de macht van de Chinezen toen al niets deed. Met als trieste resultaat zevenenvijftig jaar later dat 1.2 miljoen Tibetanen (op een huidige Tibetaanse bevolking van ongeveer 3 miljoen in Tibet zelf) door de Chinezen zijn uitgemoord. Door middel van standrechtelijke executies, uitputting in werkkampen (nog steeds operationeel), of hongersnoden als gevolg van verkeerde landbouw-politiek. Het hoogtepunt van de moordpartijen was in het midden van de jaren zestig, tijdens de Culturele Revolutie die ook in China diepe sporen heeft nagelaten. Het was in die periode dat ongeveer negentig procent van alle kloosters is verwoest, en dat met name monniken gruwelijke martelingen moesten ondergaan. De belangrijkste aanjager van de Culturele Revolutie, Mao Zedong (één van de grootste massamoordenaars van de twintigste eeuw), wordt door de Chinese regering overigens nog steeds op de bankbiljetten afgedrukt. De Dalai Lama was al vóór de Culturele Revolutie het land uitgevlucht: toen in 1959 duidelijk werd dat de Chinezen weinig goeds met hem voor hadden heeft hij politiek asiel in Dharamsala (India) aangevraagd.

Het Potala Paleis (Lhasa)

Nu dacht ik zelf dat de wreedheden inmiddels wel over waren, en dat de Tibetanen (ondanks dat hun land als een Chinese provincie beschouwd wordt) redelijk in vrijheid leven. Niets is minder waar. De grote moordpartijen zijn inmiddels over, maar bij ook maar enige vorm van kritiek op de Chinese overheid verdwijn je nog steeds voor vele jaren in de kerker, en heb je grote kans om gemarteld te worden. Of je komt in een situatie terecht zoals de jonge Panchen Lama, de jongste politieke gevangene ooit. Hij werd als zesjarige jongen in 1995 door de Dalai Lama aangewezen als reïncarnatie van de vorige Panchen Lama. Maar sinds zijn elfde wordt hij door de Chinezen op een onbekende plaats in Beijing vastgehouden, en is er een Chinees alternatief op de troon in het Tashilunpo Monastery geplaatst. Soms moet je ook voor je leven vrezen. Zo trok enige tijd geleden geleden een groep pelgrims onder toeziend oog van bergbeklimmers via de voet van Mount Everest naar India, om daar de Dalai Lama te ontmoeten. Plots verschenen er Chinese soldaten die met machinegeweren op de pelgrims begonnen te schieten. Alsof ze een groep honden aan het afmaken waren. De beelden kun je hier zien. De bergbeklimmers kregen later overigens de kritiek niets gedaan te hebben. Maar wat kun je doen als je van een kilometer afstand staat te kijken? Ook het tenenkrommende gebrek aan respect waarmee de weinig overgebleven Tibetaanse culturele erfgoederen worden behandeld is hemeltergend. Zo hebben de Chinezen eind jaren negentig in het voor de Tibetanen heiligste meer van het land een waterkrachtcentrale gebouwd. Het Chinese antwoord op de Tibetaanse protesten hiertegen? Er is inmiddels een plan gemaakt voor een volgende installatie in een ander heilig meer.

Jonge monniken in ceremonieel kostuum (Tashilunpo, Shigatse)

Maar de grootste vernietiging van de Tibetaanse cultuur zal gaan plaatsvinden als gevolg van de toenemende immigratie van Han-Chinezen. Al vanaf begin jaren tachtig worden deze Chinezen in grote getalen Tibet binnengereden om daar tegenwicht te bieden aan de Tibetanen. En vanaf vorig jaar gebeurt dat ook via de nieuwe spoorweg die van Beijing naar Lhasa loopt. Natuurlijk wordt dit tegengesproken door de Chinese regering. Maar als je door Lhasa, de hoofdstad van Tibet, loopt dan moet je voor de lol maar eens koppen gaan tellen. Meer dan de helft van de inwoners is Chinees, en geen Tibetaan. En daarmee zijn de Tibetanen een minderheidsgroep in eigen land geworden (tweederangs burgers in eigen land waren ze al). Je kunt het de gemigreerde Chinezen zelf moeilijk kwalijk nemen: ze worden gelokt door allerlei premies en goedkope leningen die de Chinese overheid hen aanbiedt om in Tibet te gaan wonen. En als je al tientallen jaren wordt gebombardeerd met overheidspropaganda, dan ga je er op een gegeven moment vanzelf in geloven. De immigranten verwateren de cultuur, en krijg je dus ook nooit meer weg. Dat zou tegenover hen ook onmenselijk zijn. De Dalai Lama ziet dat zelf ook. En zijn meest recente voorstel voor de Chinese regering is dan ook dat Tibet onderdeel zal uitmaken van China, waarbij het zichzelf redelijk autonoom mag regeren. Het (te verwachten) antwoord van de Chinezen? Van de Dalai Lama wordt nu niet alleen verwacht dat hij een zelfs gedeeltelijk zelfstandig Tibet verwerpt, maar ook een zelfstandig Taiwan (!?). Nee, de enige oplossing die ik zie voor een autonoom Tibet is dat met de groeiende welvaart de Chinese bevolking ook een groeiend bewustzijn gaat ontwikkelen. Waarbij het op een toekomstig moment gaat realiseren wat het dit volk heeft aangedaan. En de Tibetanen hun vrijheid gaat teruggeven, of wat daar dan nog van over is.

Yak-rijder (Nam-Tso Lake)

De Chinese claim op Tibet is overigens gebaseerd op het feit dat beide landen ooit deel uitmaakten van het Mongoolse rijk. Wat ongeveer zoveel betekent dat Frankrijk Spanje mag inlijven omdat ze beiden ooit onderdeel waren van het Romeinse Rijk (op één klein dorpje na dan). Je reinste kolder dus. De werkelijke reden is dat het gelovige en democratie-liefhebbende India geen grote vrienden met het atheistische en communistische China is. En je kunt je vijand maar beter dicht in de buurt hebben. In ieder geval binnen het bereik van je raketten. In de loop der jaren zijn daar anderen redenen bijgekomen. Zo is er de Tibetaanse rijkdom aan mineralen die de groeiende Chinese industrie goed kan gebruiken, waarbij het kernafval van deze industrie een dankbare dumpplaats vindt op de Tibetaanse hoogvlakten. Daarnaast zal Tibet zelfstandig laten worden een hoopvol signaal geven naar meerdere provincies in China die graag onder het juk van Beijing uit willen komen. Zo zijn er bijvoorbeeld de Oeigoeren in het noord-westen van China, die nog erger onderdrukt worden dan de Tibetanen. De Oeigoeren zijn moslims, en zolang de wereldopinie van mening is dat moslims alle onheil over zichzelf afroepen, zal de onderdrukking onder het mom van terrorisme-bestrijding ook daar doorgaan. Ook elders in de wereld is de Chinese invloed niet best. De openlijke Chinese steun aan Robert Mugabe is op zijn minst dubieus te noemen. En dat de internationaal veroordeelde massaslachting in Darfur mogelijk is gemaakt met wapens die juist daarvoor door China aan het regime in Khartoum waren geleverd in ruil voor olie, is weerzinwekkend. Over het Chinese regime hoef je je dus geen illusies te maken: ergens in de komende jaren wordt Taiwan ingelijfd. Mijn verwachting? De vrije wereld stond er bij en keek er naar. Net als in 1950. Want het economische belang bij een goede relatie met China is gewoonweg te groot. En daarom zullen dit jaar de Chinese defensie-uitgaven (dat gedeelte dat zichtbaar is) met zeventien procent stijgen.

Drinkende monnik (Jokhang, Lhasa)

Maar het is niet alleen ellende wat de Chinezen naar Tibet gebracht hebben. Vergeleken met de Tibetaanse keuken is de Chinese keuken werkelijk subliem. De vrij eenvoudige Tibetaanse kost zoals momo's (gevulde deegballen) of tukpa (noodlesoep), komt je namelijk al vrij snel de neus uit. Laat staan de vele liters yak-boter-thee die de Tibetanen achterover slaan. Hoe het smaakt? Naar ingedikt warm zeewater waar de was in gekookt is. En het wordt als pure beleefdheid gezien om gasten in het klooster vele kopjes aan te bieden. Het is de bedoeling dat je als monnik het verlangen naar Aardse verlokkingen weet te overwinnen, yak-boter-thee staat begrijpelijkerwijs niet op het lijstje van verlokkingen. Daarnaast zijn de Chinese toiletten ("Franse campingtoiletten") vele malen comfortabeler dan de originele Tibetaanse toiletten (een gat in de grond met daaronder een hoop uitwerpselen die zich tot de rand opstapelt). Het deed me terugdenken aan de ontgroening.

En eerlijk is eerlijk. De Chinezen zijn in rap tempo geld in Tibet aan het pompen om het bereisbaar en aantrekkelijk te maken voor Chinese toeristen. Want toerisme is big business in China, met rijke Chinezen uit het oosten die hun 'vrienden in Tibet' graag met een cultureel bezoek vereren. Wat betekent dat de Tibetaanse kloosters die nog over zijn, uitpuilen van de Chinese toeristen met rinkelende mobiele telefoons, die geduldig worden rondgeleid door Tibetaanse monniken. Over compassie gesproken.

Hoornblazers (Gyantse)

Tibet is redelijk te bereizen, daar waar je mag komen althans. Als je vanuit Nepal komt dan moet je je aansluiten bij een tour, omdat de Chinese overheid daar meer controle op kan uitoefenen. In zes dagen tijd reis je vervolgens van de zuidgrens van Nepal naar Lhasa, waarbij je onderweg langs allerlei mooie kloosters komt. Van de tour zelf hoef je je niet teveel voor te stellen. Mijn groep van vijftig mensen (!) was verdeeld over drie (!) kleine bussen en had één (!) gids. Of liever gezegd, een Tibetaanse kerel die zich als gids verkleed had. Want de beste man wist werkelijk helemaal niets. Zo werd bijvoorbeeld de ingang van het Potala Paleis (de belangrijkste bezienswaardigheid in Lhasa) volledig door deze man gemist. En het was vrij hilarisch dat mensen met Lonely Planets hem tijdens zijn praatjes continue aan het verbeteren waren. Verwacht van een Tibet-tour vanuit Nepal dus helemaal niets, en neem gewoon de goedkoopste die je kunt vinden.

Aangekomen in Lhasa ben ik dan ook met een klein groepje verder gereisd naar het meer van Nam-Tso, ten noorden van Lhasa. Het zit overal algemeen niet in een standaard-reisprogramma, maar ik kan iedereen aanraden om die richting op te reizen. Je hebt er geen speciale Chinese toestemming voor nodig, anders dan voor de meeste andere plaatsen in Tibet, en je komt er nog allerlei nomaden met hun kuddes tegen. Het hele vergunningen-verhaal is echt een hel, want wil je bijvoorbeeld het Everest Basecamp bezoeken dan heb je zowiezo al vier verschillende vergunningen nodig. Van vier verschillende instanties. Voor een individuele reiziger is dat niet te doen, tenzij je heel veel geld neerlegt en je eigen gids en chauffeur regelt. En veel tijd hebt. Ik had weliswaar een visum voor drie weken, maar het regelen van toestemming voor het bezoeken van bepaalde kloosters kost dusdanig veel tijd dat ik op een gegeven moment maar heb besloten om die kloosters uiteindelijk maar illegaal te bezoeken.

Pelgrim en zijn vrouw (Drepung Monastery, Lhasa)

Zo wilde ik persé de kloosters in Samye (het eerste boeddhistische klooster in Tibet) en in Sakya (een groot fort-klooster in het zuiden) zien. Voor de eerste ben ik meegereisd in de dagelijkse pelgrim-bus die 's morgens vroeg vanuit Lhasa vertrekt. Want deze ontwijkt een aantal checkpoints die mij zeker hadden ontdekt. Weggedoken voor de PSB (Public Security Bureau, de Chinese Gestapo) werd ik het tempelterrein op gereden. Toen ik echter een ontbijtje wilde scoren in het klooster-restaurant werd mij door de Tibetaanse ober toegefluisterd dat er binnen PSB-officieren zaten, en maakte ik meteen rechtsomkeer en dook ik de tempel in. In Sakya verstopte ik me achter een bank toen de bus het checkpoint langsreed. De Tibetanen vonden het fantastisch, want ondanks hun compassie en beleefdheid hebben ze een bloedhekel aan de Chinezen. Maar toen ik echter ingechecked was in een lokaal hotel, en beneden door het restaurant liep, kwam ik voor een onaangename verassing te staan. De voltallige PSB van het gewest waar Sakya deel van uitmaakt hield in het hotel waar ik sliep net die avond een heel groot feest, met veel karaoke. Recht onder mijn kamer. Tja, ironie. Terug naar legaal land (de weg tussen de Nepalese grens en Lhasa) ging wederom verstopt. Waarna ik vervolgens in twee dagen tijd van Sakya naar Nepal teruggelift ben.

Chinees kind met noodles

Tibet is mooi. Heel mooi. Maar er is ongelooflijk veel kapot, en dat wat weer gerepareerd is, is over het algemeen niet in de oude staat teruggebracht. Want de kennis die daarvoor nodig is, is in het verleden eveneens kapot gemaakt. Dat kun je vooral zien als je in Bhutan, "Tibet voordat het vernield werd", bent geweest waar alles nog echt origineel is. Het mooiste van Tibetan was echter toch het volk zelf. Ondanks de ellende die ze hebben meegemaakt, en die nog steeds over ze wordt uitgestort, blijven ze hun rondjes lopen rondom de Jokhang in Lhasa. Deze oude tempel is het absolute centrum van het Tibetaanse boeddhisme, en de ziel van het land. En Tibetanen lopen er devoot met hun gebedsmolens rondjes omheen om hun zonden (!) kwijt te raken. Of ze kruipen er omheen in een aaneenschakeling van bewegingen waarbij ze zichzelf helemaal ter aarde werpen. De energie die rondom het gebouw te voelen is, is fenomenaal. Als je de kora (het pad) oploopt, dan wordt je als het ware opgetild en meegetrokken in de gang van de pelgrims. Met dezelfde intentie hopen de Tibetanen hun geestelijk leider, de Dalai Lama, ooit nog eens in Tibet te mogen verwelkomen. En om ooit weer hun gestolen vrijheid terug te krijgen.

Monnik met boeddha schilderingen (Tasilhunpo, Shigatse)

Mocht je overigens denken dat ik de Chinezen geen warm hart toedraag dan heb je het helemaal mis. Het is een volk dat al vele eeuwen onder de knoet van dictatoriale regimes zit. En om daar onderuit te komen zal er van binnenuit China een beweging moeten komen die vrijheid nastreeft. Die de moed heeft om van binnenuit het systeem te veranderen. Want dat systeem zal koste wat het kost de macht willen houden, en de polarisatie Chinees versus niet-Chinees willen aanwakkeren. Mijn verwachting is dat deze stem vooral zal komen van de Hong Kong Chinezen, wiens vrijheid langzaamaan ook in de gootsteen aan het verdwijnen is.

Mijn verhaal is niet een verhaal van een journalist, maar van een rugzaktoerist die met eigen ogen heeft gezien hoe Tibet eraan toe is. En als je denkt dat ik bevooroordeeld ben, dan klopt dat. Dat raak je namelijk al snel als je in dit land rondloopt en de Chinese aanwezigheid mag proeven. De boodschap moge duidelijk zijn: ga zo snel mogelijk naar Tibet als je het nog in redelijke staat wilt ervaren en met eigen ogen wilt zien wat hier gaande is. Voordat het is veranderd in een Chinees Disneyland en voordat traditionele Tibetanen alleen nog in het Chinese Staatscircus te bewonderen zijn. Maar ook als je tijdens de openingsceremonie van de Olympische Spelen in Beijing allerlei vrolijke mensen met Chinese vlaggetjes ziet zwaaien, dan weet je naar wat voor een ongelooflijk politieke façade je aan het kijken bent, en wat voor een rad het Chinese regime de rest van de wereld voor de ogen weet te draaien. Kelsang Namtso zal in ieder geval niet tussen het Olympische publiek zitten. Zij bleef op 30 september 2006 dood achter aan de voet van Mount Everest, nadat ze door Chinese militairen in haar rug was geschoten.

Groet!
Paul

PS Mocht je in het bovenstaande verhaal fouten ontdekken, dan hoor ik het graag. Ik doe niets liever dan een juiste weergave van de feiten geven. De meeste feitelijke informatie uit het bovenstaande verhaal is afkomstig uit de Lonely Planet van Tibet, aan te raden voor iedere Tibet-ganger.

Volgende keer: Op bezoek bij de Dalai Lama

Vorige keer: Trekking in Nepal

Pelgrims lopen de Kora van Tashilunpo (Shigatse)	Dansende monniken (Drigung Til Monastery)	Dansende monniken (Drigung Til Monastery)
Monnik in ceremonieel kostuum (Tashilhunpo, Shigatse)	Pelgrim bij de gebedswielen (Drepung Monastery, Lhasa)	Monnik in ceremonieel kostuum (Tashilhunpo, Shigatse)
Buiten de debatteer-plek (Ganden Monastery)	Samye Monastery	Vies Tibetaans kind (Jokhang, Lhasa)

Blij Tibetaans kind (Shegar)	Vrouwelijke pelgrim (Jokhang, Lhasa)	De conciërge (Reting Monastery)

Monnik in ceremonieel kostuum (Gyantse)	Ruiter (Nam-Tso Lake)	Gebedshal (Gyantse)

Gebedswielen (Sakya Monastery)	Een gouden glimlach.	Geel en Rood (Ganden Monastery)

Tibetaans kind (Shegar)	Monnik de gebedskamer (Shegar Chöde Monastery)	Snelweg in Tibet

Debatterende monniken (Sera Monastery, Lhasa)	Tibetaans woestijnlandschap	Monnik met thee (Drepung Monastery, Lhasa)

Tibetaans landschap	In de gebedshal (Shegar Chöde Monastery)	Rood op rood (Tashilunpo, Shigatse)

Leraar en leerling (Sera Monastery, Lhasa)	Lachende dames (Gyantse)	Offerandes (Shegar Chöde Monastery)

Oude vrouw met gebedswiel (Jokhang, Lhasa)	Brandende boterlampen (Drepung Monastery, Lhasa)	Volle Maan ceremonie (Jokhang, Lhasa)